Karolingische geleerdheid en Martianus Capella: een online editie van de oudste commentaar-traditie op De nuptiis Philologiae et Mercurii.

Als Harry Potter in J.K. Rowlings Harry Potter en de Halfbloed Prins een oud receptenboek leent voor het bereiden van toverdranken ontdekt hij tot zijn ergernis dat het volgekliederd staat met aantekeningen van de vorige eigenaar. Al snel komt hij er echter achter dat de aantekeningen uiterst waardevol zijn, en gaat hij eerder op de handgeschreven kriebels af dan op de gedrukte aanwijzingen. Ook in de negende eeuw gebruikten geleerden hun afschriften van oude teksten om er nieuwe tekst aan toe te voegen. Ze kozen zelfs speciaal voor een lay-out met grote marges en wijde interlinie om hun aantekeningen (glossen) bij de tekst kwijt te kunnen, en net als de hoofdtekst werd ook de commentaartekst overgeschreven van exemplaar naar kopie.

Een van de teksten die in de negende eeuw met uitzonderlijk enthousiasme bestudeerd werd door de intellectuele elite is het werk van de vijfde-eeuwse Noordafrikaanse auteur Martianus Capella, die een handboek schreef over de zeven Vrije Kunsten (de artes liberales): De nuptiis Philologiae et Mercurii (Over het huwelijk van Philologia en Mercurius). De negende-eeuwse bestudering van de antieke wetenschappelijke traditie is in grote mate bepaald door dit werk. De commentaartraditie op dit werk geeft inzicht in het allereerste contact tussen middeleeuwse geleerden en de antieke erfenis op het terrein van, bijvoorbeeld, logica, wiskunde en sterrenkunde.

Onlangs is op het web een editie gelanceerd van het negende-eeuws materiaal dat Karolingische geleerden hebben geproduceerd rondom deze vijfde-eeuwse tekst. Voor het project heeft Dr. M.J. Teeuwen, senior onderzoeker van het Huygens Instituut (KNAW), een online werkomgeving gecreëerd met behulp van eLaborate, een tool waarmee onderzoekers uit de geesteswetenschappen op eenvoudige wijze een collaboratory kunnen opzetten. Digitale foto’s van de belangrijkste manuscripten zijn online geplaatst, en worden geflankeerd door panelen met een semi-diplomatische editie van hoofd- en commentaartekst.

De zeldzame specialisaties die nodig zijn voor het editeren van een tekst over, bijvoorbeeld, wis- of sterrenkunde in de negende eeuw, konden op deze wijze eenvoudig aan het project verbonden worden, ook al moesten zij gezocht worden in allerlei hoeken van de wereld. Vanaf hun eigen werkplek in Ierland, Groot-Brittanië, Frankrijk, de Verenigde Staten of Nederland konden specialisten in hun eigen tempo de foto’s van vier handschriften raadplegen, transcripties toevoegen en/of corrigeren, en voortdurend op de hoogte blijven van elkaars vorderingen en vragen. Voor het project is steeds nauw samengewerkt met de afdeling e-Research van het Huygens Instituut, die een geheel nieuwe online omgeving hebben ingericht voor de editie. Het resultaat is te zien op http://martianus.huygensinstituut.nl.

Comments are closed.