Tekstkritiek als uitgangspunt van een congres en nu ook centraal in een nummer van Beihefte zu editio.

In 2004 werd in Innsbruck door de ‘Arbeitsgemeinschaft für germanistische Edition’ een congres georganiseerd rond tekstkritiek. In de jaren daarvoor hadden zich in deze discipline immers enkele ontwikkelingen voorgedaan die nieuwe overwegingen met zich meebrachten. De lezingen die daar aan bod kwamen, zijn nu verzameld in één band.

Tekstkritiek is altijd een onderdeel van het editieproces, ongeacht wat de editeur specifiek met de tekst wil gaan doen. Vroeger werd tekstkritiek gebruikt om de verschillende versies grondig te bestuderen en zo tot de ‘beste’ tekst te komen, de versie die met andere woorden het dichtste aansloot bij de laatste auteursintentie. Onderhand wordt natuurlijk niet langer gezocht naar de ‘beste’ tekstversie of naar die auteursintentie, maar nog steeds wordt tekstkritiek gebruikt om bijvoorbeeld de autorisatie van de verschillende versies vast te stellen en de genese te bepalen.

In deze bundel worden verschillende aspecten van de discipline belicht. Een eerste onderdeel gaat over de specifieke problemen die het opstellen van briefedities met zich meebrengen. Kamzelak roept bijvoorbeeld op in het openingsartikel om unieke brieven en bij uitbreiding oude en zeldzame werken zoveel mogelijk digitaal te bewaren, want pas als teksten er zijn, kunnen die onderzocht worden. In een tweede onderdeel ‘Historische Perspektiven’ wordt aan de hand van enkele casussen aangegeven hoe ook vroeger al aan tekstkritiek gedaan werd en de manieren waarop dat gebeurde. Opvallend hier is dat ook een hoofdstuk gewijd wordt aan een muziekcompositie, namelijk een lied van Franz Schubert, die in maar weinig bronnen overgeleverd is. Tekstkritiek kan ook in dit geval een uitkomst bieden. In ‘Fallstudien I’ worden enkele projecten voorgesteld, zoals het Verzameld Werk van Gerhard Rühm en Grimmelshausens Simpliccimus, waarbij de editeurs vaak te maken hebben met een gecompliceerde ontstaans- en drukgeschiedenis. Aan de hand van tekstkritiek proberen de editeurs toch enkele antwoorden te vinden. In ‘Theorie der Textkritik’ wordt er onder meer door Mathijsen een blik in de toekomst geworpen. Hoe moeten we teksten die meteen op de computer ontstaan zijn, aan kritisch onderzoek onderwerpen? Gabriele Radecke stelt in ‘Studien-Ausgaben: Ja oder Nein?’ vast dat studie-edities nog steeds last hebben van een negatieve connotatie, omdat er totnogtoe geen eenduidig beleid is voor het opstellen van deze uitgaven. In ‘EDV-gestützte Textkritik’ verklaart Peter Boot onder meer waarom een digitale omgeving zich uitstekend leent om aan tekstkritiek te doen. Hij noemt bijvoorbeeld het vergelijken van tekstversies dat in een handomdraai gebeurd is. Tot slot wordt er onder andere door Martin J. Schubert in ‘Fallstudien II’ op gewezen dat tekstkritiek steeds gepaard gaat met interpretatie, iets waar we ons als editeur van bewust moeten zijn.

Was ist Textkritik? biedt zodoende een gevarieerd aanbod van artikelen die over een bepaald aspect van de tekstkritiek handelen al of niet in het kader van een specifieke casus. De vraag wat tekstkritiek is, hoeft voorlopig niet langer gesteld te worden.

Inhoud: Vorwort; Spezielle Probleme der Briefedition (mit Beiträgen von Roland S. Kamzelak, Klaus Gerlach, Jan Gielkens, Hartmut Laufhütte, Elke Richter, Ursula A. Schneider/Annette Steinsiek); Historische Perspektiven (Günter Arnold, Reinmar Emans, Jan Bloemendal/Henk Nellen, Michael Kube, Richard Sperl); Fallstudien I (Michael Fisch, Jürgen Hein, Walter Hettche, Ferdinand van Ingen, Johannes John/Herwig Gottwald); Theorie der Textkritik (Karl Konrad Polheim, Ursula Schulze, Marita Mathijsen, Beatrix Cárdenas-Tarrillo, Jens Stüben); Studien-Ausgaben: Ja oder Nein? (Gabriele Radecke, Wernfried Hofmeister); EDV-Gestützte Textkritik (Wolfgang Wiesmüller, Peter Boot) und Fallstudien II (Erwin Gartner/Klaus Kastberger, Eberhard Sauermann, Martin J. Schubert).

Mitterauer, G., Ulrich Müller, Margarete Springeth und Verena Vitzthum (Hrsgbs.), Was ist Textkritik? Zur Geschichte und Relevanz eines Zentralbegriffs der Editionswissenschaft. In: Beihefte zu editio 28 (2009), Tübingen – 337 pp. – ISBN: 978-3-484-29528-5 (paperback). Bestelinformatie

Charlotte Cailliau