Honderd jaar geleden, op 18 december 1913, werd Willy Brandt geboren, de grote Duitse sociaaldemocratische politicus, kanselier van de Bondsrepubliek van 1969 tot 1974, daarvoor, van 1957 tot 1966, burgemeester van Berlijn. Het feit dat Brandt nu honderd zou zijn geworden wordt in Duitsland gevierd met krantenartikelen, manifestaties, televisieprogramma’s en boeken. Een van die boeken is een editie: die van de correspondentie van Brandt met de schrijver Günter Grass, die zich in 1964, hij was toen al wereldberoemd, met de politiek ging bemoeien en als kritische en onafhankelijke socialist een luis in de pels van de Duitse sociaaldemocratische partij werd. Er ontstond een uitgebreide politieke samenwerking, maar ook een vriendschap, die resulteerde in bijna driehonderd brieven heen en weer tot Brandts dood in 1992. Hoe die politieke samenwerking verliep en hoe de vriendschap: lees het boek, dat simpelweg Der Briefwechsel heet.

Der Briefwechsel

Waar het mij nu om gaat is het feit dat zo’n boek bestaat: 1230 pagina’s met bijna driehonderd brieven inclusief bijlagen, nog eens bijna honderd toegevoegde documenten (waaronder relevante fragmenten uit dagboeken van Grass), bijna dertig pagina’s fysieke beschrijvingen van de brieven en de documenten, een nawoord van 85 pagina’s, een chronologie van ruim twintig, een overzicht van gebruikte literatuur van dezelfde lengte en een personenregister van bijna 30 bladzijden. Plus wat er nog meer bij een apparaat komt kijken. Alleen al de omvang van dat apparaat in dit boek, zo’n 230 pagina’s, zou in Nederland voldoende zijn om alle briefwisselingen van Nederlandse schrijvers met politici van de afgelopen honderd jaar te bundelen.

De maker van deze editie, Martin Kölbel (ook betrokken bij de bezorging van de notitieboeken van Bertolt Brecht) noemt zijn boek een ‘kommentierte Leseausgabe’, een leeseditie met commentaar dus. In Nederland wil een woord als leeseditie nog wel eens een vrijbrief zijn voor schaamteloze redactie van teksten, zogenaamd om de lezer te plezieren en niet lastig te vallen met ‘archaïsche’ spelling en dergelijke, maar hier is die leeseditie wat ze moet zijn: een dik en vol maar overzichtelijk boek met zorgvuldig weergegeven documenten, aangevuld met ruim, informatief en precies commentaar en ontsloten met lijsten, registers etc. Alles wat de bezorger met de teksten doet en wat hij er aan toevoegt is bedoeld om die teksten leesbaar en begrijpelijk te maken – zo ontstaat er een leeseditie. En met zijn smaakvolle en functionele typografie, linnen band, leeslint en dieprood stofomslag is Der Briefwechsel ook nog eens een smakelijk ding – maar dat kun je verwachten van de smaakvolste uitgever (en drukker!) van Duitsland: Steidl Verlag, die alle boeken van Grass uitgeeft.
Günter Grass en Willy Brandt ((c) dpa)

Günter Grass en Willy Brandt ©dpa

Een mooi monumentje dus voor Willy Brandt, en ook voor de nu zesentachtigjarige Günter Grass, wier levens behalve in de politiek ook samenkwamen in het Noord-Duitse Lübeck. Brandt werd er geboren en Grass woont er al heel lang in de buurt. In het centrum van Lübeck ligt het Willy-Brandt-Haus rug aan rug met het Günter Grass-Haus. Allebei de moeite van een bezoek waard.

Jan Gielkens, Huygens ING

Comments are closed.