Een passend tribuut in het Darwinjaar: op Darwin Online is sinds vandaag een variorumeditie beschikbaar van Darwins hoofdwerk, de Origin of Species. Bezorger Barbara Bordalejo vergeleek de eerste zes drukken van het werk. Het resultaat is een digitale editie waarin de afzonderlijke drukken kunnen worden gelezen (als facsimile en als transcriptie), waarbij de locaties van varianten zijn gehighlight: een muisklik toont dan steeds de verschillen. Het is ook mogelijk om de varianten per pagina gepresenteerd te krijgen, of om de tekst van twee drukken naast elkaar te tonen.

De editie maakt duidelijk dat Darwins werk bij de eerste publicatie nog lang niet voltooid was. Darwin bleef er in de volgende drukken steeds aan schaven, en de zinsnede over de ‘survival of the fittest’ kwam bijvoorbeeld pas voor het eerst voor in de vijfde druk.

In een beknopte inleiding geeft Bordalejo aan waar de voornaamste verschillen tussen de drukken zijn te vinden. Vanaf de home page zijn ook een paar bijzondere ‘view’s beschikbaar, bijvoorbeeld de verwijzing naar de ‘Creator’ die Darwin toevoegde in 1860.

Deze editie is het bestuderen waard. Het is duidelijk dat een ongelofelijke hoeveelheid werk verzet is om inzichtelijk te maken hoe Darwins tekst is gegroeid.Wat eigenlijk wel jammer is, is dat het overzicht in de aard van de wijzigingen nog steeds pas komt voor wie de teksten in detail gaat bestuderen. Dat is niet beslist nodig: Bordalejo wijst in haar inleiding op de visualisaties van de groei van de tekst die zijn gemaakt door Ben Fry en Stefanie Posavec (die het ‘surviven’ van tekstregels visualiseert). Idealiter zou je visualisaties op hoog niveau willen hebben, van waaruit de relevante tekst en variantenoverzichten in hyperlinks beschikbaar zijn. Je zou ook bijvoorbeeld aanklikbare staafdiagrammen van aantallen wijzigingen per hoofdstuk en per pagina willen zien. (Dit is geen tekortkoming van deze uitgave in het bijzonder; het is alleen een wens die het raadplegen van de uitgave oproept).

Ik heb nog wel wat aanmerkingen: ik mis bijvoorbeeld de titelpagina, de motto’s en (in de historische schets) de noten, wat toch geen irrelevante tekstdelen zijn. In sommige gevallen heeft het automatische vergelijkingsproces ook tot een vreemde indeling van varianten geleid. Dat neemt niet weg dat deze editie een zeer leerzaam voorbeeld biedt voor wie dit soort edities maakt. Wat de editie ook nog eens duidelijk maakt, voorzover daar behoefte aan is, is dat teksten groeien en dat uitgaven die daarin inzicht verschaffen broodnodig zijn.

Geplaatst in 19e eeuw, editie, weblog digital humanities

Comments are closed.