Op watleesjij.nu publiceren de deelnemers meningen over boeken, en baseren daarop hun vriendschappen.

 

Watleesjij.nu is een op boeken gebaseerde sociaal netwerksite. Lezers kunnen op de site verslag doen van hun leeservaringen en reageren op de verslagen van anderen. Bovendien kunnen ze vriendschap sluiten met andere leden van de site, en met hun vrienden berichten uitwisselen. Watleesjij.nu lijkt in veel opzichten op de grote Amerikaanse op boeken gebaseerde sociaal netwerksites, zoals Shelfari, Goodreads en LibraryThing, hoewel er ook verschillen zijn. In Nederland zijn de best vergelijkbare sites dizzie.nl en boeklezers.nl.

watleesjij.nu

De site bestaat sinds mei 2009 en is een initiatief van mediabedrijf NDC|VBK. Op de eenvoudig vormgegeven openingspagina (zie hierboven) beschrijft de site zichzelf als ‘de community voor boekenliefhebbers’, en vervolgt: ‘hier vind je jouw favoriete boeken en laat je weten wat je ervan vindt. Ontmoet andere lezers en ontdek wat zij lezen. Boeken, auteurs en lezers vinden elkaar op Watleesjij.nu.’ Het meest prominente onderdeel van de homepage is een dynamische weergave van de laatst gegeven reacties. De meest populaire boeken in verschillende genres zijn ook toegankelijk via een ‘top tien’-venster. Verder bevat de home page verschillende soorten nieuws, en daarnaast reclame: voor het door Ambo (onderdeel van NDC|VBK) uitgegeven tijdschrift Boek en een serie aankondigingen van prijsvragen en verlotingen rond boeken van verschillende uitgeverijen die deel uitmaken van NDC|VBK. Die verlotingen hebben effect, want reacties worden nogal eens ingeleid door de opmerking dat de bespreker het boek via de site heeft gekregen.

 

De reacties

Op de site bevinden zich 28426 reacties op boeken, geplaatst door 8626 lezers. Er worden dus ongeveer 690 reacties per maand geplaatst. Het afgelopen jaar is het aantal reacties per maand ca. vijfhonderd. De bijgaande grafiek toont de ontwikkeling. De trend lijkt licht dalend. Per maand worden er reacties geplaatst door gemiddeld tweehonderd leden. De afgelopen maand (september 2012) waren dat er 152.

Zoals te verwachten valt, is het aantal geplaatste reacties ongelijk verdeeld. Het maximaal aantal reacties door één persoon is 489, geplaatst door iemand die actief is sinds februari 2010, dat zijn dus circa 15 reacties per maand. Maar dat niveau van activiteit is uitzonderlijk. De tabel hieronder toont de distributie van het aantal reacties.

Aantal reacties Aantal deelnemers
1

1050
2 – 9

1022
10 – 24

319
25 – 49

114
50 – 99

72
100 of meer

53

 

Ook de reacties zelf zijn heel divers. Ze gaan wat van wat niet meer is dan een uitroep, zoals ‘GEWELDIG’, via, iets langer:

Persoonlijk vond ik dit nogal een langdradig boek. Normaal ben ik een fan van de boeken van Sophie, maar deze viel me echt tegen.

via (ook beknopt, maar wel informatief):

“Waar de schimmen zijn” is een aangename leeservaring. Moord en politieonderzoek in combinatie met een IJslandse saga en Tolkien.

tot tamelijk uitgebreide recensies van honderden woorden of meer. Het gemiddeld aantal woorden per reactie is negentig, het aantal reacties dat meer dan vijfhonderd woorden bevat is 432.

De boeken die de site domineren zullen niemand verbazen die wel eens een bestsellerlijst ziet. De volgende tabel geeft de twintig populairste titels:

Titel Aantal reacties
Tatiana de Rosnay,  Haar naam was Sarah 353
Stieg Larsson,  Mannen die vrouwen haten 246
Herman Koch,  Het diner 155
Kluun,  Komt een vrouw bij de dokter 150
Kh. Hosseini,  De vliegeraar 148
Carlos Zafon,  De schaduw van de wind 140
John Boyne,  De jongen in de gestreepte pyjama 138
Paolo Giordano,  De eenzaamheid van de priemgetallen 127
S. Meyer,  Twilight 121
K. Hosseini,  Duizend schitterende zonnen 110
Stieg Larsson,  De vrouw die met vuur speelde 109
Stieg Larsson,  Gerechtigheid 102
Dan Brown,  Het verloren symbool 100
Dan Brown,  De Da Vinci Code 91
S. Noort,  De verbouwing 86
Linda Jansma,  Caleidoscoop 86
Kathryn Stockett,  Een keukenmeidenroman 85
Simone van der Vlugt,  Op klaarlichte dag 81
Esther Verhoef,  Déjà vu 75
M. Zusak,  De Boekendief 74

Toch zijn het niet alleen recente titels die worden gelezen. We komen ook 32 maal W.F. Hermans tegen, 19 maal Couperus, 12 maal Vestdijk, en 4 maal Multatuli, te midden van talloze anderen. Behalve (vertaalde) literatuur is het meest voorkomende genre de (literaire) thriller. De volgende tabel geeft de tien meest frequente genres volgens de NUR (Nederlandstalige Uniforme Rubrieksindeling):

NUR-code Aantal reacties
302 – Vertaalde literaire roman, novelle 7553
305 – Literaire thriller 5546
301 – Literaire roman, novelle 3632
332 – Thriller 2309
334 – Fantasy 961
320 – Literaire non-fictie algemeen 715
285 – Fictie 15+ 703
330 – Spannende boeken algemeen 637
313 – Pockets spanning 600
284 – Fictie 13 501

Op de site zijn, voor zover ik zie, alleen Nederlandstalige boeken aanwezig. Sommige besprekers geven aan dat hun bespreking is gebaseerd op het Engelse origineel. Een enkeling geeft aan dat ze vooral boeken in het Engels leest en dus veel van wat ze leest op de site niet terugvindt.

 

De leden van de site

De leden van de site maken een profiel aan waar ze iets over zichzelf kwijt kunnen. Sommigen geven hun echte naam, woonplaats en leeftijd, maar de meesten zijn daar voorzichtig mee. Wel is duidelijk dat de site door vrouwen en mannen wordt bezocht, door jongeren en ouderen en door Nederlanders en Vlamingen. Degenen die iets over hun motief zeggen, melden vaak dat ze op zoek zijn naar ideeën voor nieuwe boeken en op zoek naar contacten met medelezers. Zo schrijft iemand: “ik wil graag vrienden maken hier, zodat ik kan zien wat jullie lezen, en wat jullie erover zeggen, zodat ik me daardoor kan laten inspireren”, en een ander: “ik baal altijd als ik een boek lees dat mij zwaar tegenvalt. Dat vind ik zo zonde van mijn tijd. Daarom: Wat een handige site is dit!” en nog iemand: “Dat is een van de redenen waarom ik mij op deze site heb aangemeld: om te praten over boeken en leeservaringen.” Sommigen vergelijken de site met een leesclub.

Overigens blijken redelijk wat leden van de site zelf ook één of meerdere boeken te hebben gepubliceerd. Esther Verhoef was enige tijd actief op de site, maar voor het grootste deel betreft het (voor mij) minder bekende schrijvers. Sommigen van hen zijn misschien vooral aanwezig uit een oogpunt van ‘klantenbinding’; anderen plaatsen zelf ook actief recensies en lijken ook in de meningen van anderen geïnteresseerd. In een enkel geval is het waarschijnlijk de uitgever die een schrijversprofiel heeft geplaatst, zoals bij Tatiana de Rosnay. Schrijvers zijn trouwens niet de enige leden van de site die (ook) om andere redenen dan gedachtewisseling op de site actief zijn. Een aantal mensen gaat het er kennelijk voornamelijk om de eigen website onder de aandacht te brengen.

Het ‘community’-aspect van de site blijkt onder andere uit het feit dat leden aan elkaars besprekingen een reactie kunnen toevoegen. Dat wordt maar weinig gedaan. Belangrijker zijn de vriendschappen die mensen kunnen sluiten, en de berichten die ze kunnen uitwisselen. Er zijn mensen die tientallen tot honderden vrienden hebben. Maar niet iedereen heeft daar behoefte aan: er zijn veel leden die flinke aantallen reviews hebben geschreven maar op de site geen enkele vriend hebben. Van de berichtenfaciliteit wordt door een beperkt aantal mensen intensief gebruik gemaakt. Een paar mensen hebben honderden of zelfs enkele duizenden berichten verstuurd, veelal onder elkaar. In totaal zijn er ruim 14000 berichten verstuurd. Er zijn correspondenties die meer dan duizend berichten omvatten. Het totaal aantal correspondenties (ten minste twee berichten) is ongeveer 860.

Veel van de berichten zijn gerelateerd aan boeken en de geplaatste besprekingen. Men geeft elkaar complimenten over bijzonder degelijke of enthousiasmerende recensies, en schrijft bijvoorbeeld: ‘werkelijk een schoolvoorbeeld van een goed gebalanceerde bespreking met niet mis te verstane argumenten,’ of ‘we hebben er even op gewacht, maar het wachten was duidelijk de moeite waard, wat een denderende bespreking heb je ervan gemaakt! Proficiat daarvoor!’ of ‘Je bespreking over het boek van Franzen heeft mij over de streep getrokken. Als een boek heel veel hype oproept, word ik wantrouwig. Maar ik ga het nu zeker lezen’. Degenen die vaker via de berichtenfaciliteit met elkaar communiceren, praten niet meer alleen over boeken. Eén van de deelnemers karakteriseert de site zelfs als de ‘dorpspomp’ waar de regelmatige bezoekers elkaar ’s avonds treffen voor een praatje.

 

Het netwerk van boekensites

Eén van de interessante aspecten van online boekdiscussie is dat veel mensen actief zijn op meerdere sites. In het profiel op watleesjij.nu kunnen mensen een verwijzing opnemen naar een eigen website, een mogelijkheid waarvan een kleine vierhonderd mensen gebruik hebben gemaakt. Onder die websites treffen we verwijzingen aan naar facebook-, hyves- en twitteraccounts, maar veel lezers hebben ook een eigen weblog waarop ze boeken bespreken, zoals ChantalH of leesdame,  of onderhouden een andere site waarop boeken centraal staan, zoals Ingrid Verschelling. Anderen verwijzen naar hun account op andere boekdiscussiesites, zoals Floratina op Goodreads, zwelbast op LibraryThing, en Dzjem op BookCrossing. Onder de grotere Nederlandse sites die worden genoemd zijn Dizzie en CrimeZone.

Het is niet ongebruikelijk dat recensies worden geplaatst op meerdere sites, bijvoorbeeld op de eigen weblog en op watleesij.nu, of op watleesjij.nu en boeklezers.nl of Dizzie of Crimezone. Ook vriendschappen worden meegenomen van site naar site, wat leidt tot berichtjes als : “Hallo Ans. Gelukkig weer een site waar we vriendjes kunnen worden”, of “Volgens mij kennen wij elkaar ook via Dizzie….toch ?”

Regelmatig worden de voor- en nadelen van de verschillende sites besproken. Sommige frequente  bezoekers aan watleesjij.nu ergeren zich wel eens aan degenen die maar een enkele recensie plaatsen, of het houden bij ultrakorte recensies. Door hen wordt Dizzie wel eens genoemd als een site die “wat meer ‘bibliofielen’ – echte liefhebbers – bevat en minder ‘toeristen’”. Als voordeel van Crimezone wordt genoemd dat de recensies er niet langer mogen zijn dan vierhonderd woorden, wat dwingt tot beknoptheid en helderheid.  Watleesjij.nu wordt gezien als overzichtelijk en, en elk geval door de frequente bezoekers, als gezellig.

Het zou interessant zijn, maar ook een onderzoeksproject op zich, om het verkeer tussen de diverse boekensites in kaart te brengen. Er bestaat een zekere mate van overlappende activiteit, maar hoe groot is die overlap? En wat voor soort verschuivingen treden er tussen sites op? In welke mate hebben sites een herkenbaar eigen profiel qua gebruikers en besproken boeken? Is er sprake van consolidatie?

 

Welke boeken worden samen gelezen?

Een belangrijk kenmerk dat verschillende boekensites van elkaar onderscheidt is of er wordt gediscussieerd over één enkel genre of over meerdere genres. Mensen die meerdere genres lezen, zullen een site als watleesjij.nu prefereren boven een genre-specifieke site als CrimeZone of magictales. In welke mate de bezoekers van watleesjij.nu boeken lezen uit verschillende genres kan aan de hand van de site worden onderzocht. De figuur hieronder geeft daarvan een eerste indruk: We zien de meest gelezen boeken (de grootte van het knooppunt geeft het aantal reacties aan) verbonden door lijnen waarvan de dikte overeenkomt met het aantal gedeelde lezers op de site. De kleuren van de knooppunten geven een groepering weer zoals die is bepaald door de software waarmee het netwerk is getekend (Gephi).

network

Rechts boven zien we de drie delen van de Millennium-trilogie, het eerste deel duidelijk populairder dan de andere twee. Haar naam was Sarah deelt de meeste lezers met andere boeken, ook met titels waarvan je dat misschien niet zou verwachten, zoals die van Dan Brown.

Aan deze weergave valt nog veel te verfijnen. Een van de problemen is dat hij moeilijk leesbaar wordt zodra er meer dan een paar boeken in beeld komen. Ook de oordelen van de lezers zouden er in betrokken moeten worden: misschien vinden de mensen die zowel Haar naam was Sarah als de Da Vinci Code lezen steeds één van beide boeken verschrikkelijk.

 

Tot slot

Watleesjij.nu is een voorbeeld van een verschijnsel dat zonder het Internet onmogelijk zou zijn. Het combineert kenmerken van verschillende ‘off-line’ organisatievormen. In veel opzichten lijkt de site misschien nog het meest op een traditionele leesclub: Iedereen is welkom, er heeft een levendige discussie plaats, het gesprek gaat vaak niet alleen meer over boeken. Daar staat tegenover dat het asynchrone karakter van watleesjij.nu (het feit dat de besprekers hun eigen tijd kunnen kiezen) leidt tot minder directe interactie en meer doorwrochte meningen (lang niet altijd, allicht). Het aantal deelnemers is natuurlijk veel groter dan bij welke gewone leesclub dan ook, en daarmee ook de diversiteit van de meningen. Anders dan bij de meeste leesclubs ontstaat hier bovendien een terugleesbaar archief van meningen. In dat opzicht hebben de bijdragen op watleesjij.nu meer weg van in druk verschenen recensies dan van opmerkingen in een discussie die de volgende dag is vervlogen. Van de traditionele recensie verschillen ze natuurlijk ook in veel opzichten: ze zijn geschreven door leken, vaak veel persoonlijker in opzet, meestal korter. Het grootste verschil is waarschijnlijk dat veel boeken die op watleesjij.nu worden besproken, in de pers nooit gerecenseerd zouden worden.

Het feit dat een uitgever geld steekt in het inrichten en beheren van een platform als watleesjij.nu impliceert dat de site ook gezien moet worden als een promotiekanaal. De verlotingen van boeken wijzen daar ook op. Toch lijkt het onwaarschijnlijk dat er heel veel extra boeken worden verkocht dankzij de site. Daarmee is wel de vraag wat op langere termijn de perspectieven zijn voor een site als watleesjij.nu. Vooralsnog is echter duidelijk dat de site voor velen in een behoefte voorziet.

 

Peter Boot

 

Dit artikel is gebaseerd op gegevens verzameld in de periode van vijf tot zeven oktober 2012.

 

 

 

Geplaatst in online boekdiscussie, weblog digital humanities

Comments are closed.