Op 8Weekly Webmagazine schrijven al een jaar of tien onbezoldigde recensenten over film, muziek, kunst, theater, en natuurlijk boeken.

 

8Weekly beschrijft zichzelf als een cultuurmagazine dat ‘dagelijks een gevarieerde mix van artikelen, reportages en recensies over film, muziek, literatuur, theater en beeldende kunst publiceert’. De nadruk ligt daarbij op recensies; onder de genres domineert de literatuur, al is dat niet altijd zo geweest. De term ‘magazine’ suggereert periodieke publicatie, maar daarvan is geen sprake: dagelijks worden nieuwe artikelen geplaatst. In dit artikel zal de aandacht vooral uitgaan naar de publicaties over boeken. 8Weekly plaatst recensies van zowel fictie als non-fictie. Soms wordt bijzondere aandacht besteed aan bepaalde thema’s, al dan niet in relatie tot de actualiteit. Dit jaar zijn er bijvoorbeeld series geweest over de VS, boeken over sport en literaire klassieken. Het beleid lijkt te zijn om in principe alleen Nederlandstalige boeken te bespreken.

 

home page 8Weekly

 

De voorpagina van 8Weekly ziet er aantrekkelijk en levendig uit, behoudens een paar lelijke maar ongetwijfeld noodzakelijke advertenties. Een aantal uitgelichte artikelen wordt links boven onder de aandacht gebracht. Een centraal geplaatste kolom met recensies brengt de lezer naar wat het hoofdingrediënt van de site is en toont tegelijkertijd hoe gevarieerd de inhoud van de site is. Kolommen links en rechts verwijzen naar andere soorten artikelen, zoals reportages, voorpublicaties, interviews, en festivalverslagen. Tabjes rechts bovenaan tonen de secties boeken, film, kunst, etc.

 

Wat kwantitatieve gegevens

Een download van de site gemaakt op 3 november 2012 bevat 9531 artikelen. Hoewel de site bestaat sinds 1998 zijn uit de eerste jaren weinig artikelen behouden gebleven. De download toont een dalende trend. In 2012 zijn tot nog toe 611 artikelen verschenen, zo’n twee per dag.

 

Uit de download van de site blijkt dat boeken de belangrijkste rubriek op de site vormen.

 

Het belang van het boek is overigens over de jaren wel toegenomen. Zoals de onderstaande grafiek toont, is de laatste jaren het boek zeer dominant aanwezig en zijn vooral kunst en theater veel minder belangrijk dan voorheen:

 

Voor wat betreft de genres van de artikelen: de recensie komt verreweg het meeste voor. Dit is de verdeling over de genres voor 2012 (met een paar nog kleinere genres weggelaten):

 

 

Een karakteristiek van de site

De vorige site die we in deze serie bespraken, watleesjij.nu, beschreef zichzelf als een ‘community voor boekenliefhebbers’, en daar ging de aandacht dus vooral uit naar onderlinge contacten. In een magazine zoals 8Weekly daarentegen publiceren de recensenten niet voor elkaar maar voor het publiek. Dat uitgangspunt heeft belangrijke gevolgen voor de inrichting van de site. 8Weekly heeft een redactie, waar bovendien onderscheid wordt gemaakt tussen gewone redacteuren (de besprekers), een hoofdredacteur, en voor elke sectie (zoals boeken) meerdere chef-redacteuren en eindredacteuren. De selectie van de te bespreken boeken, de selectie van de recensenten en waarschijnlijk het ‘format’ van de artikelen zijn het resultaat van een redactioneel beleid, niet van de toevallige keuze van de bezoekers van de site.

Wat 8weekly doet is dan ook in veel opzichten traditioneler dan wat gebeurt op watleesjij.nu. 8Weekly zou een combinatie kunnen zijn van de culturele bijlage en de boekenbijlage van een goede krant. Het genre (de boekbespreking) wijkt, behoudens het spaarzame gebruik van hyperlinks (gemiddeld anderhalf per artikel, waarvan de helft naar andere artikelen op de site), nauwelijks af van wat al heel lang op papier gebruikelijk is. Net als in de krant verschijnt hier in principe één recensie per boek, en net als in de krant wordt de selectie, binnen het kader van het redactioneel beleid, grotendeels bepaald door de actualiteit. Anders dan bij een recensie in de krant is het hier mogelijk te reageren, maar daarvan wordt weinig gebruik gemaakt. De reactiefaciliteit is technisch gebaseerd op een Facebook plug-in, en maakt daarmee ook enigszins de indruk van een Fremdkörper op de site te zijn. Het is overigens ook mogelijk recensies te ‘liken’ op Facebook of te signaleren op Twitter of op andere sociale media. Er valt weinig lijn in te ontdekken bij welke boeken dat speciaal gebeurt, behalve dat het niet vooral boeken lijken te zijn die bij een breed publiek in de smaak vallen: aan de top staan Renée van Marissing, Otto de Kat, Grunberg en Bert Keizer (Vijftig tinten grijs verschijnt op de twintigste plaats van mijn telling over het laatste half jaar).

Een ander belangrijk verschil met een traditioneel recensiemedium als de krant is economisch: 8Weekly is gratis. (Er zijn tegenwoordig ook gratis kranten, maar dat zijn niet de kranten die uitmunten in besprekingen van serieuze boeken.) De site kan gratis zijn doordat de kosten lager liggen dan bij traditionele media. Distributiekosten op het internet zijn een fractie van de kosten van het drukken en verspreiden van papier, en vooral: de site drijft op het enthousiasme van mensen die er niet van hoeven te leven. Dat de redactie en besprekers niet worden betaald, betekent volgens sommigen dat hun werk dus wel weinig zal voorstellen, maar in z’n algemeenheid behoeft dat niet het geval te zijn. Het is mogelijk dat de aanzuigende werking van betalende media de beste besprekers weglokt bij de op basis van vrijwilligheid werkende sites. Daar staat tegenover dat met de afnemende ruimte voor besprekingen in de kranten het toch ook goed mogelijk is dat capabele besprekers geen plaats vinden bij een krant, als ze dat zouden willen. Bovendien staat het niet vast dat gespecialiseerde besprekers altijd ook de beste besprekers zijn.

De genres die op 8Weekly worden besproken zijn in elk geval heel divers. Non-fictie neemt een belangrijke plaats in (literaire non-fictie, geschiedenis en filosofie), en ook poëzie en literaire essays worden besproken. De tabel hieronder geeft de tien meest voorkomende rubrieken uit de Nederlandse Uniforme Rubrieksindeling (NUR). (De gegevens hebben betrekking op de laatste drie jaar, omdat ik daarvoor een voldoende aantal NUR-codes geautomatiseerd kon ophalen). Uit de cijfers blijkt dat de belangstelling van de site uitgaat naar het wat serieuzere boek, zeker als je het staatje vergelijkt met het overeenkomstige staatje voor watleesjij.nu.

 

Rubriek NUR Aantal besprekingen
302 – Vertaalde literaire roman, novelle 227
301 – Literaire roman, novelle 181
320 – Literaire non-fictie algemeen 76
306 – Poëzie 49
305 – Literaire thriller 35
363 – Realistische strips voor volwassenen 35
680 – Geschiedenis algemeen 35
730 – Filosofie algemeen 31
323 – Literaire essays 21
770 – Psychologie algemeen 12

 

De meeste boekbesprekers op 8Weekly lijken een academische achtergrond te hebben. Soms zijn ze werkzaam in de journalistiek (zoals Frank Heinen) of als copywriter (zoals Bieke Liefting). Sommigen zijn zelf ook actief als (amateur-)schrijver, zoals Merijn Schipper. Bijna iedereen schrijft ook elders, hetzij op een weblog (zoals Miriam Rasch of Gerard Bes), hetzij op andere boekensites (bijvoorbeeld bij Athenaeum, zoals Emmi Schumacher of literair Nederland, zoals Alexander van Kesteren), hetzij in gedrukte media. We zien hier hetzelfde verschijnsel als we opmerkten in de bespreking van watleesjij.nu: de booksphere vormt een netwerk, en een volledig inzicht in het functioneren van een site vereist inzicht in de verhouding tot andere sites.

 

Recensies en woordgebruik

De oriëntatie van de besprekingen op 8Weekly blijkt ook in een analyse van het woordgebruik op de site in vergelijking met dat op een aantal andere boekdiscussie-sites. In een paper voor de Web Science conferentie van dit jaar heb ik, samen met een aantal collega’s van de Vrije Universiteit, gekeken naar het woordgebruik op verschillende sites (bol.com, watleesjij.nu, recensieweb, en gedrukte media). We keken daarbij naar besprekingen van de boeken van Arnon Grunberg, en we hebben die besprekingen geanalyseerd met de Nederlandse versie van de LIWC (Linguistic Inquiry and Word Count), een hulpmiddel voor het tellen van woorden in verschillende categorieën ontwikkeld door de psycholoog James Pennebaker. De gegevens uit onderstaande tabel zijn afkomstig uit dat paper en aangevuld met de overeenkomstige gegevens voor 8Weekly. (De besprekingen uit de gedrukte media zijn afkomstig van de site van Grunberg, waar besprekingen van zijn werk worden verzameld).

 

Site Aantal woorden Voor­zetsels Eerste persoon enkel­voud Eerste persoon meer­voud Positieve emoties Negatieve emoties Zekerheid
Bol.com 76 8,60 3,02 0,18 3,60 3,02 1,31
Watleesij.nu 90 8,49 4,44 0,16 3,49 4,44 1,62
8Weekly 724 11,98 0,70 0,48 1,49 1,51 0,83
Recensieweb 823 11,62 0,86 0,51 1,39 0,86 0,95
Gedrukte media 959 11,68 0,85 0,42 1,42 0,85 0,84

Alle getallen zijn gemiddelden over de artikelen voor de betreffende site. Alle kolommen behalve de eerste geven het aantal woorden in de betreffende rubriek als percentage van het totaal aantal woorden in het artikel.

 

We zien duidelijk een onderscheid tussen twee soorten sites met hun eigen taalgebruik: de open sites, waar iedereen van zich kan laten horen, versus de gesloten sites, waar besprekers worden geselecteerd en een redactie uiteindelijk verantwoordelijk is. Het verschil uit zich het duidelijkst in de lengte van de bespreking (het aantal woorden) maar ook bijvoorbeeld in het aantal voorzetsels, wat volgens Pennebaker samenhangt met de complexiteit van de gedachtegang. In het gebruik van ik vs. wij (eerste persoon enkelvoud en meervoud) zien we dat de bezoekers van de open sites alleen namens zichzelf spreken, terwijl de recensenten op gesloten sites door het gebruik van wij proberen meer onpartijdigheid uit te stralen. Hun minder persoonlijke benadering blijkt ook doordat ze minder positieve en negatieve emotiewoorden gebruiken. Hun tegenhangers op de open sites drukken zich ook veel stelliger uit, met ‘zekerheids’-woorden als absoluut, definitief, en volstrekt.

Wat blijkt is enerzijds dat de meningen op de open sites korter, persoonlijker, emotioneler en stelliger zijn dan op de gesloten sites. Dat is misschien niet heel verbazingwekkend, maar toch interessant om op deze manier bevestigd te zien. Anderzijds, en dat ligt denk ik minder voor de hand, blijkt ook dat de recensiemagazines als 8Weekly en Recensieweb in hun woordgebruik nauw aansluiten bij dat in de gedrukte media.

Het zou interessant zijn om voor een beperkt corpus meer in detail een aantal besprekingen op de verschillende sites naast elkaar te leggen en te bekijken op welke aspecten van de besproken werken wordt ingegaan. Mijn indruk is dat in de besprekingen op 8Weekly dezelfde aspecten worden aangetroffen die we verwachten in een bespreking in, bijvoorbeeld, de NRC: plaatsing van het werk binnen het oeuvre van de auteur, eventueel een vergelijking met ander werk van de auteur of van anderen, een weergave van de inhoud, een bespreking van thema’s en stijl, een aanzet tot interpretatie en een afsluitend oordeel. In de reacties op watleesjij.nu zijn de meeste van deze aspecten een zeldzaamheid, en in dat opzicht verbaast het niet dat de analyse van het woordgebruik 8Weekly in één categorie plaatst met de gedrukte media. Het verschil tussen 8Weekly en de NRC ligt eerder in de kwaliteit van de besprekingen, waarbij mijn indruk is dat de kwaliteit in 8Weekly veel meer varieert. De goede besprekingen op de site doen in kwaliteit niet onder voor de besprekingen in de krant, maar er zijn ook veel zwakkere besprekingen.

 

Tot slot

 

In een relletje in 2007 beklaagde NRC-recensent en romancier Herman Stevens zich over het zijns inziens lage niveau van de internetkritiek. Daarbij noemde hij behalve Recensieweb en Literair Nederland ook 8Weekly. Wat Stevens vooral verontrustte was dat bij een Google zoekactie de slechte recensies bovenaan eindigden, en zolang de sites bleven bestaan zouden ze daarmee het oordeel over een boek kunnen vastleggen. Recenseren zou een vak zijn dat de vrijwilliger eenvoudigweg (nog) niet beheerst. Vertegenwoordigers van verschillende recensiesites reageerden verontwaardigd, zonder daarbij overigens te betogen dat de gemiddelde kwaliteit op hun sites even hoog zou liggen als bijvoorbeeld bij de NRC, wat ook ongeloofwaardig zou zijn. Menno Hartman (Literair Nederland) benadrukte dat de goede lezer gebruik zal willen maken van meerdere bronnen om zijn oordeel op te baseren. Verder kun je de recensiesites moeilijk verwijten dat hun besprekingen opduiken bij Google. Als de besprekingen uit de NRC online zouden staan zou Google ook die wel weten te vinden.

Interessant is dat waar Stevens vreest dat internetrecensies de meningsvorming over boeken zullen domineren, Jos Joosten juist meent dat ze grotendeels irrelevant zijn. In het hoofdstuk ‘Nederlandstalige literatuurkritiek op internet. Een verkenning’ uit Staande receptie (een eerdere versie staat op Joosten’s site) argumenteert Joosten dat internetrecensies vooralsnog een klein publiek hebben en geen rol van betekenis spelen in de debatten in het klassieke literaire veld. Dat laatste is waarschijnlijk wel waar. Maar als we de omvang van het publiek voor de recensie in de krant vergelijken met dat voor de internetrecensie, moeten we daarbij ook het moment betrekken waarop de recensie wordt gelezen: als onderdeel van het dagelijks lezen van de krant, zonder actieve belangstelling voor het besproken boek, of als resultaat van een doelbewuste zoekactie nadat belangstelling voor een boek is gewekt. Dan zou de internetrecensie, symbolisch gezag of niet, veel meer effect kunnen hebben dan een vaag herinnerde bespreking in de krant. Veel aanleiding voor stellige uitspraken hierover is er vooralsnog niet. Dat de internetrecensies van 8Weekly en vergelijkbare sites een informatiebehoefte van velen dekken staat echter (ook voor Joosten) buiten kijf.

In de volgende aflevering van deze serie zullen we kijken naar sites waar informatieverstrekking een minder belangrijke rol speelt. We kijken dan naar een aantal weblogs van individuele lezers. Het geven van meningen over boeken kan uiteindelijk ook heel goed zonder een organisatie als watleesjij.nu of 8Weekly. Elke lezer kan met een gratis account bij blogspot en weblog opzetten en zijn of haar leeservaringen delen met de wereld. We zullen zien hoe zulke individuele weblogs toch zijn ingebed in de grotere wereld van de online boekdiscussie.

 

Peter Boot

 

Klik hier voor alle artikelen in deze serie.

 

Dit artikel is grotendeels gebaseerd op een download van de site gemaakt op drie november 2012.

 

 

Geplaatst in online boekdiscussie, Uncategorized, weblog digital humanities

Comments are closed.